Στυλ Γονικής ανατροφής
Διαφορές μεταξύ των στυλ γονικής ανατροφής (κατά Baumrind) και τεκμηρίωση της επίδρασή του κάθε στυλ ανατροφής στην ανάπτυξη των παιδιών.
Το οικογενειακό πλαίσιο αναμφίβολα παίζει καθοριστικό ρόλο στην γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού καθώς αποτελεί την πρώτη αναπτυξιακή του βάση. Η μορφή της ανατροφής που θα ακολουθήσουν οι γονείς αποτελούν το πρώτο πρίσμα μέσα από το οποίο το παιδί θα ξεκινήσει να κατανοεί τον κόσμο και την πορεία του μέσα σε αυτόν. Τι είναι όμως το στυλ ανατροφής ;
‘Όταν μιλάμε για την άσκηση του γονικού ρόλου αναφερόμαστε στον ιδιαίτερο τρόπο που κάθε γονέας ασκεί την μεριμνά του. Η μορφή και το στυλ της διαπαιδαγώγησης που θα ακολουθήσει είναι προσωπικό. Πάραυτα θα μπορούσαμε να πούμε ότι όλα τους φέρουν κάποια γενικά χαρακτηριστικά που μας έχουν επιτρέψει να τα ομαδοποιήσουμε και να τα χωρίσουμε σε τέσσερις κατηγορίες. Αυτή η κατηγοριοποίηση στα στυλ της ανατροφής την οφείλουμε στην Ψυχολόγο D. Baumrind και στη θεωρία που ανέπτυξε τη δεκαετία του 60 γύρω από τον τρόπο με τον οποίο διαπαιδαγωγούν οι γονείς τα παιδία τους αλλά και το πως αυτός συνδέεται άμεσα με τις συμπεριφορές του παιδιού.
Η Baumid διατύπωσε τέσσερις προσεγγίσεις σχετικά με το στυλ ανατροφής
Αυταρχικό (Authoritarian) Επιτρεπτικό (Permissive) Αδιάφορο / Μη Εμπλεκόμενο (Uninvolved) Διαλεκτικό (Authoritative)
Αυταρχικό (Authoritarian) στυλ
Σε αυτό το στυλ οι γονείς φαίνεται να έχουν μειωμένη απόκριση στις ανάγκες των παιδιών τους και ταυτόχρονο αυξημένες απαιτήσεις εστιασμένες στην υπακοή των παιδιών και στους επιβεβλημένους κανόνες, το πλαίσιο τείνει να είναι αυστηρό και ελεγκτικό. Καθώς αυτή η μορφή ανατροφής είναι εστιασμένη στην πειθαρχία συχνά οι γονείς μπορεί να χρησιμοποιήσουν τιμωρητικές μεθόδους και να μην δίνουν επαρκή προσοχή στα συναισθήματα του παιδιού.
Η επίδραση του αυταρχικού στυλ ανατροφής στην ανάπτυξη του παιδιού: Τα παιδιά που διαβιούν σε αυταρχικά περιβάλλοντα είναι πιθανότερο να παρουσιάσουν προβλήματα στην αυτοεκτίμηση και την εξωτερίκευση των συναισθημάτων τους καθώς αυτά (τα συναισθήματα) συνήθως δεν λαμβάνονται σοβαρά υπόψιν από τους γονείς. Επιπλέον η αυταρχική διαπαιδαγώγηση αυξάνει τις πιθανότητες τα παιδιά να αναπτύξουν επιθετικότερη και αγχώδη συμπεριφορά, τάσεις προς το ψέμα, ως ενδεχόμενή λύση στις τιμωρίες και εντέλει μια βαθύτερη μνησικακία.
Επιτρεπτικό (Permissive) στυλ
Στο επιτρεπτικό στυλ ανατροφής χαρακτηριστικό είναι η επιείκεια από την πλευρά των γονιών. Παρουσιάζουν αυξημένη απόκριση στις ανάγκες των παιδιών τους και ελάχιστες απαιτήσεις με λίγους κανόνες που τις περισσότερες φορές δεν εφαρμόζονται. Οι επιτρεπτικοί γονείς λόγω ακριβώς της ανεκτικότητας που τους διακρίνει συμπεραίνονται περισσότερο σαν φίλοι παρά ως γονείς. Δεν καταβάλλουν ιδιαίτερη προσπάθεια να οριοθετήσουν την κακή συμπεριφορά των παιδιών τους και συνήθως επεμβαίνουν όταν εμφανιστεί κάποιο σοβαρότερο πρόβλημα.
Η επίδραση του επιτρεπτικού στυλ ανατροφής στην ανάπτυξη του παιδιού : Σε ένα επιτρεπτικό περιβάλλον όπου δεν υπάρχουν σαφή όρια είναι πολύ πιθανόν τα παιδιά να αναπτύξουν προβλήματα συμπεριφοράς που σχετίζονται με τους κανόνες, ασυνέπεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση και εν γένη ανώριμη συμπεριφορά.
Αδιάφορο / Μη Εμπλεκόμενο (Uninvolved)
Αυτό το στυλ γονικής μέριμνας χαρακτηρίζεται από αποστασιοποίηση, ο γονιός έχει χαμηλές απαιτήσεις και χαμηλή ανταπόκριση στις ανάγκες του παιδιού. Φαίνεται οι γονείς να είναι αρκετά αμέτοχοι, χωρίς κανόνες και όρια καλύπτοντας κυρίως τις βασικές ανάγκες του παιδιού. Ένας γονέας με αδιάφορο στυλ δεν είναι εσκεμμένα ένας αδιάφορος γονιός απέναντι στο παιδί του, καθώς το επίπεδό της εμπλοκής έχει διαβαθμίσεις και επηρεάζεται από διαφόρους παράγοντες, όπως παράδειγμα μια πολύ απαιτητική δουλειά. Στην ακραία του όμως μορφή, αυτό το στυλ διαπαιδαγώγησης μπορεί να πάρει διαστάσεις παραμέλησης.
Η επίδραση του επιτρεπτικού στυλ ανατροφής στην ανάπτυξη του παιδιού : Και εδώ όπως και στο επιτρεπτικό στυλ, λόγω της έλλειψης ορίων μπορεί να παρατηρηθούν θέματα αυτοεκτίμησης, παραβατικής συμπεριφοράς και δυσκολία στο συναισθηματικό έλεγχο.
Διαλεκτικό (Authoritative)
Σε αντίθεση με τα προηγούμενα στυλ διαπαιδαγώγησης το διαλεκτικό στυλ φαίνεται να παρέχει το πιο υγιές πλαίσιο για την ανάπτυξη του παιδιού. Χαρακτηρίζεται από αυξημένες απαιτήσεις και ταυτόχρονα αυξημένη ανταπόκριση στις ανάγκες του παιδιού. Θα μπορούσε κανείς να το χαρακτηρίσει ως δημοκρατικό, οι γονείς δεν χρησιμοποιούν τιμωρητικές μεθόδους και θέτουν σαφή όρια τα οποία έρχονται πάντα και με ένα ξεκάθαρο λόγο. Δεν επιβάλουν τιμωρίες, βασίζονται στις φυσικές συνέπειες και την επιβράβευση. Ως γονείς τείνουν να είναι περισσότερο ενθαρρυντικοί και να λαμβάνουν υπόψιν τους τα συναισθήματα των παιδιών τους .
Η επίδραση του επιτρεπτικού στυλ ανατροφής στην ανάπτυξη του παιδιού : Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε διαλεκτικά πλαίσια όπου εισακούγονται τείνουν να είναι περισσότερο ικανά και υπεύθυνα, δείχνουν να έχουν αυτοπεποίθηση και να είναι περισσότερο ενεργητικά και φιλικά.
Κλείνοντας λοιπόν θα μπορούσαμε να πούμε ότι από τα παραπάνω προκύπτει ότι τα τέσσερα στυλ γενικότητας φέρουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους με τα αντίστοιχα αποτελέσματα στην ανάπτυξη των παιδιών.
Οι έρευνες μας καταδεικνύουν ότι ο διαλεκτικός τρόπος ανατροφής φαίνεται να έχει τις καλύτερες επιδράσεις στην ανάπτυξή του παιδιού και επιπλέον, είναι το μοντέλο εκείνο που προωθεί την δημιουργία πιο υγιών δεσμών μεταξύ των μελών της οικογένειας.
Καρακούση Αναστασία
Βιβλιογραφία
- Hart, G.H., DeWolf, D. M., Wozniak, P., & Burts, D. C. (1992). Maternal and paternal disciplinary styles
- https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2018.02187/full
Parenting Styles and Parent–Adolescent Relationships: The Mediating Roles of Behavioral Autonomy and Parental Authority - Front. Psychol., 13 November 2018 Προσπέλαση 13/01/23
- Σημειώσεις προγράμματος παιδοψυχολογίας, Πάντειο, Η Επίδραση της Οικογένειας κατά τη Διάρκεια της Ανάπτυξης